Hoe zit het nou met: stikstof?

Ook in Overijssel kunnen voorlopig allerlei bouwplannen niet doorgaan vanwege de ‘stikstofcrisis’. Hoe zit het nou met deze crisis en wat wil de PvdA doen? Zes vragen en antwoorden.

Wat is het probleem ook weer met stikstof?

In Nederland kennen we speciaal aangewezen natuurgebieden, de zogeheten Natura 2000 gebieden, waarin kwetsbare planten- en diersoorten voorkomen. Nederland heeft zich verplicht om maatregelen te treffen die niet alleen deze soorten beschermen, maar ook om ze een leefomgeving te bieden waarin ze kunnen overleven. In veel gebieden wordt aan deze verplichting nog niet voldaan.

Veel kwetsbare soorten (bijvoorbeeld heide) hebben weinig stikstof nodig. Als te veel stikstof neerdaalt in gebieden waar zij groeien worden zulke kwetsbare soorten verdrongen door planten die sneller groeien op voedselrijke grond, zoals als bramen, brandnetels en gras.

Doordat in Nederland teveel stikstof wordt uitgestoten, komt er nog maar weinig terecht van het broodnodige natuurherstel.

Hoezo zit Nederland dan nu op slot?

Voor activiteiten die mogelijk leiden tot extra stikstof in Natura 2000 gebieden is een vergunning nodig vanuit de Wet Natuurbescherming. De overheid had een list bedacht om activiteiten die maar weinig stikstof uitstoten vergunningvrij te maken, de zogeheten PAS. Door te stellen dat in de toekomst regels van kracht zouden worden die deze kleine hoeveelheden zouden compenseren, zouden de activiteiten kunnen doorgaan. Met deze manier van handelen heeft de hoogste rechter in 2019 korte metten gemaakt: voor alle activiteiten is een vergunning nodig.

Omdat nagenoeg alle activiteiten leiden tot extra stikstofuitstoot, denk aan machines om huizen te bouwen, of aan verkeer door bezoekers aan festivals, kunnen hiervoor geen vergunningen worden afgegeven.

Daar bovenop is er ook nog een probleem met ondernemers die ter goeder trouw activiteiten hebben ontplooid onder de PAS-regeling. Door de uitspraak van de rechter zijn zij in één klap ‘illegaal’, terwijl ze indertijd wel de wet- en regelgeving hebben gevolgd.

Waarom is dat zo erg?

Zolang er geen oplossing is gevonden voor het compenseren van de stikstofuitstoot door nieuwe activiteiten, kunnen ze niet doorgaan. Denk aan de broodnodige bouw van nieuwe woningen, aan de aanleg van infrastructuur, maar ook aan festivals in de buurt van N2000 gebieden die extra verkeer opleveren.

Wat kunnen we doen om de uitstoot van stikstof te beperken?

Stikstof wordt uitgestoten door allerlei activiteiten en sectoren: verkeer (18,9%), industrie en bedrijfsleven (7,8%), landbouw (66,5%) en ook gewoon door de burgers en andere activiteiten (6,9%). Daarnaast komt ook stikstof door de lucht uit het buitenland binnen.

We kunnen de uitstoot van stikstof beperken door ‘schoner’ te werken of door simpelweg te stoppen met een aantal activiteiten. Voor de industrie worden speciale programma’s ontwikkeld door het Rijk. Daarbij worden subsidies op verontreinigende activiteiten gestopt en wordt gekeken of bedrijven verplicht kunnen worden om schoner te produceren.

Een bekende maatregel rond vervoer is het invoeren van een lagere maximumsnelheid, waardoor bij verbranden van benzine en diesel minder stikstofoxiden vrijkomen. Dat is een voorbeeld van een zogenoemde ‘generieke bronmaatregel’.

Richting de landbouw wordt gezocht naar schonere productiemethoden (stikstofarm veevoer, betere stallen) en naar het uitkopen van boeren (totale stop op uitstoot).

Wat zijn de rollen van Rijk en provincie?

Het Rijk en de provincies zijn in Nederland samen verantwoordelijk voor het natuurbeleid. De provincie Overijssel werkt samen met het Rijk, maar ook met gemeenten, waterschappen, grondeigenaren en landbouw- en natuurorganisaties om ervoor te zorgen dat onze natuur er beter voor komt te staan. Op landelijke schaal gebeurt dat onder de noemer van het Programma Natuur. Van al het geld dat nu vanuit dit programma voor onze provincie beschikbaar komt, verwacht Overijssel zo’n 80% nodig te hebben voor uitvoering en voortzetting van de Ontwikkelopgave/Natura2000. Daarmee wil Overijssel de doelen halen die daarvoor in het verleden zijn bepaald.

Daarnaast is het Rijk aan zet om met meer generieke bronmaatregelen te komen, waarmee de stikstofuitstoot aantoonbaar verlaagd wordt. Pas dan ontstaat er ruimte voor nieuwe activiteiten.

De provincie is verantwoordelijk voor het uitwerken van gebiedsplannen. Daarin maken overheden en lokale partijen samen afspraken om de stikstofuitstoot te verlagen. Deze plannen moeten in juli 2023 klaar zijn. In Overijssel worden voor zes gebieden gebiedsplannen opgesteld.

Wat wil de PvdA?

De PvdA wil dat het stikstofprobleem voortvarend, eerlijk en evenwichtig wordt aangepakt, met het oog op het doel: we moeten kunnen blijven genieten van onze natuur en van de rijkdom van plant- en diersoorten.

Alle sectoren die stikstof uitstoten zullen hun steentje moeten bijdragen. Dat betekent vaker gebruik maken van openbaar vervoer, nationale programma’s gericht op schoner maken van industrie en bedrijfsleven en op een eerlijke manier met de landbouwsector onderzoeken hoe de transitie naar kringlooplandbouw, met veel minder dierlijke en meer plantaardige producten als basis.

Daarbij geldt dat we deze sector moeten helpen om deze verandering door te maken, met een goed verdienmodel en aandacht voor vitaliteit van het platteland.

Het oplossen van het stikstofprobleem vraagt aanpassingen van iedereen, maar draagt bij aan de leefbaarheid van ons mooie Overijssel op de langere termijn.