Op 23 april 2014 besloten provinciale staten de spoorlijn Bielefeld – Bad Bentheim door te trekken naar Hengelo. De nieuwe verbinding met Duitsland was een voorstel van PvdA’er Dick Buursink. Inmiddels zijn we vier jaar verder en na de nodige opstartproblemen rijden de sprinters van Keolis nu echt van Hengelo naar Bielefeld. Samen met Dick stapten we in de trein om het resultaat van zijn vier jaar oude motie te verkennen.
“Voor Twente liggen de kansen in het oosten, in Duitsland,” steekt Dick van wal. “Daarvoor zijn verbindingen het allerbelangrijkst. Het beleven van die grens moet wegvallen. Dat is de inzet.” Met thuis gesmeerde bolletjes en een kop koffie van de Kiosk op het station stappen we in de grijsgroene sprinter van Keolis Deutschland. Een mannenstem heet ons in het Duits en het Nederlands welkom. De deuren sluiten en de trein trekt op, station Hengelo uit en Duitsland tegemoet. We zijn onderweg.
Er zijn niet veel politici in Nederland die kunnen zeggen dat ze twee grensoverschrijdende treinverbindingen voor elkaar hebben gekregen. Dick Buursink kan dat wel. In 1999 reactiveerde hij als wethouder in Enschede de treinverbinding met Gronau en Dortmund. Enschede, de regio Twente, de provincie Overijssel en het ministerie van verkeer en waterstaat – destijds nog onder Tineke Netelenbos – betaalden er samen 25 miljoen gulden voor. Vooraf was er kritiek op de kosten, maar de lijn bleek een succes. Het aantal Duitse studenten aan de Universiteit Twente en hogeschool Saxion nam fors toe. Ook de binnenstad van Enschede vaart wel bij de snelle en makkelijke treinverbinding. Veel Duitsers uit het grensgebied komen in Nederland winkelen, met name in het weekend.
Bad Bentheim
De trein naar Bielefeld is Buursink’s tweede internationale treinverbinding, negentien jaar na de eerste. Krap een kwartier na vertrek uit Hengelo gaan we bij Bad Bentheim de grens over. Hoe voelt het nu om in ‘zijn’ trein te zitten? “Leuk, maar als Enschedeër heb ik dit stuk wel eens eerder gedaan,” lacht Dick. “Vorig jaar ben ik hier met mijn vrouw uitgestapt en hebben we het laatste stukje naar huis gefietst. Toen kwamen we van Hannover, daar waren we op fietsvakantie. Ik ben erg benieuwd naar het stuk richting Osnabrück.”
Via Salzbergen en Hörstel gaat de trein richting Ibbenbüren-Esch. In de trein wordt nu overwegend Duits gesproken. De passagiers zijn vooral jong en student. De trein is belangrijk voor de internationale oriëntatie van Overijssel, weet Dick. Bielefeld is een universiteitsstad, net als Dortmund. Die zijn nu allebei per spoor verbonden met de Universiteit van Twente in Enschede. De Twentse tak van hogeschool Saxion krijgt veel van zijn studenten uit de grensregio. “Münster, Dortmund, Hannover, Berlijn, Bielefeld,” somt Dick op. “Allemaal direct verbonden met Twente. In Eindhoven zijn ze daar jaloers op.”
“Alleen serieuze politici krijgen zoiets voor elkaar,” vindt hij. “Het vraagt om bestuurskracht. Visie, ideeën, contacten. En doorzettingsvermogen. Tegenwoordig lijken veel politici vooral tégen dingen te zijn. Tegen windmolens, of de komst van een moskee. Maar je kunt alleen iets opbouwen door ergens vóór te zijn. Hoe wil je dat je stad er over twintig jaar uitziet? Als het allemaal niet deugt, hoe moet het dan wél? Daar heb je visie voor nodig. Een oog op de toekomst, niet alleen op het verleden. Dat vind je alleen bij serieuze partijen. Zoals mijn partij.”
Politiek
In Duitsland reed de regionale trein al jaren van Bielefeld tot aan Rheine. Daar stond de trein een half uur stil, om dan weer terug te rijden. Eigenlijk raar, vond Buursink. Waarom reed die trein niet door naar Nederland? Toen de lijn opnieuw werd aanbesteed zag hij een kans. “Toen ben ik samen met Herman Pieper van de VVD gaan puzzelen. Die trein moest naar Hengelo. Herman heeft het in de Euregioraad aangekaart, ik deed dat in de provincie.” Door een bezuiniging op de aanpak van de provinciale wegen N340 en N377 was net honderd miljoen euro vrijgekomen in de provinciale begroting. “De motie Buursink” – officieel in het archief van de provincie ‘M8 23 april 2014 Buursink c.s.’ genaamd – bestemde zes van die honderd miljoen voor de lijnverlenging. “Een koopje,” vindt Dick nog steeds, “helemaal als je het vergelijkt met wat al dat asfalt had moeten kosten.” Provinciale Staten waren het met hem eens. Het voorstel kreeg unanieme steun.
Na de provinciale verkiezingen van 2014 verdween Dick Buursink uit de Staten. Niet vrijwillig, en dat steekt hij ook niet onder stoelen of banken. Mist hij de politiek? “Ach, wat is missen? Ik volg het wel. Ik ben nog steeds geïnteresseerd. Ik lees drie kranten. Ik vind het leuk om advies te geven, of om inleidingen te geven over gemeentepolitiek. Maar ik hoef niet meer op een lijst te staan. Dat beperkt me teveel in mijn vrijheid. Ik vind het te leuk om tijd te hebben om andere dingen te doen. En besturen doe ik nog wel, als vrijwilliger in stichtingen en organisaties. Bijvoorbeeld bij de historische sociëteit, de buurttuin en de onafhankelijke bewonerscommissie rond het AZC in Enschede. Weet je, ik word volgende maand 66. 40 jaar daarvan zat ik in het openbaar bestuur. Ik kijk tevreden terug. Het is goed zo.”
Herford
Rond half twee rijdt de trein langs een oogverblindend lelijke parkeergarage het stadje Herford binnen. Aan de overkant staat de trein terug naar Hengelo langs het perron. Dick pelt een mandarijntje. “We zijn aan de rand van het Teutoberger Wald. Ik heb hier nog eens gewandeld.” Hij schakelt naadloos terug naar de politiek. “De PvdA is toch gewoon nodig. Die ongegeneerde geldzucht van mensen, dat ten koste van alles graaien, dat kankeren op de overheid omdat er belasting betaald moet worden, dat huizen kopen om mee te speculeren. De sociaaldemocratie is echt nog hard nodig om paal en perk aan te stellen aan dat soort uitwassen. Mensen moeten weten dat ze samen sterk staan, en samen een punt kunnen maken. En dat de maatschappij meer is dan jij en jouw problemen.”
Bielefeldverschwörung
Volgens een langlopende Duitse grap bestaat Bielefeld helemaal niet. Bielefeld zou een complottheorie zijn, een hersenspinsel bedacht door de Amerikaanse CIA of een andere geheime dienst. Immers, ken je iemand uit Bielefeld? Of ben je er zelf wel eens geweest? Zo niet, hoe kun je dan weten dat de stad wel écht bestaat? Op het perron waar wij uitstappen staat in ieder geval prominent op een bord ‘Bielefeld Hbf’. We zijn de stationshal nog niet uit of Dick wijst naar een hoge rokende bakstenen schoorsteen. “Nét als in Enschede,” zegt hij. “Daar hadden we er vroeger wel dertig van.” Inmiddels zijn er niet veel meer over. En de schoorstenen die nog staan roken al lang niet meer. Hier nog wel. “Toch een mooi gezicht.”
We lopen een snel rondje door de stad. Bielefeld blijkt een stad van brede wegen en veel naoorlogse wederopbouwarchitectuur. Het heeft ruim 300.000 inwoners maar op een doordeweekse middag is de binnenstad rustig. Vanuit het centrum zie je beboste heuvels rond de stad. We maken wat foto’s om thuis te kunnen bewijzen dat we écht in Bielefeld zijn geweest, eten een currywurst en dan is het tijd om de trein terug te nemen. Even na drieën snellen we de stad alweer uit, op weg terug naar Hengelo en Overijssel.
Opstartproblemen
Bij het opstarten eerder dit jaar werd de lijn Bielefeld – Hengelo geplaagd door problemen. In Bad Bentheim schakelen de treinen over van de Duitse 15.000 Volt wisselspanning naar de Nederlandse 1500 Volt gelijkspanning. De treinen bleven hardnekkig weigeren om die wissel te maken. Inmiddels is het probleem grotendeels uit de wereld, hoewel dit weekend nog twee treinen uitvielen.
Ook de kaartverkoop is nog voor verbetering vatbaar. In webshop van Keolis zijn geen tickets naar Duitsland te vinden. Een via het contacformulier op de website ingediende vraag over het aanschaffen van internationale tickets bleef wekenlang onbeantwoord. Uiteindelijk bleek de NS-automaat op station Hengelo kaartjes voor de Keolis-trein te verkopen. En gelukkig hangt er in de trein zelf een machine die, na wat porren in het menu, tickets Bielefeld – Hengelo uitprint.
Heel goedkoop is de trein ook nog niet. Voor een retourtje zijn we nu een kleine €75 per persoon kwijt. Maar Dick weet dat het voor minder had gekund. “Het is nu goedkoper om een los kaartje te kopen van Hengelo naar Rheine. Van Rheine naar Bielefeld kun je dan met het WestfalenTarif, een soort dagkaart voor de hele deelstaat, naar Bielefeld.” Dat scheelt al snel twintig euro per persoon. Bovendien zijn de bussen en de U-bahn in Bielefeld dan gratis. Aandachtspunten blijven er dus voor reizigers, vervoerders en politiek.
Rückfahrt
Maar de trein rijdt. Met een kleine 130 kilometer per uur zoeven we terug naar Twente. Buiten trekt het glooiende landschap van Nordrhein-Westfalen voorbij. “Het blijft een heel bijzondere ervaring,” mijmert Dick. “Hoe een actie in de politiek en een paar handtekeningen op een stukje papier heel concreet een trein oplevert. Het maakt tastbaar waarvoor je al die uren en jaren in het provinciehuis hebt gezeten. Zo zie je maar hoe de politiek, hoeveel men erover zeurt, er toch toe doet. Onze initiatieven doen ertoe.”
De trein gaat door een mooie regio, die zeker de moeite van het bezoeken waard is. Prima stoelen en stopcontacten maken het de reiziger makkelijk. Geen paspoortcontrole, geen grensposten, geen stilstaan voor een locomotiefwissel. Alleen de taal in de coupé verandert, dit keer van Duits naar Nederlands. De grens zoals die er toch niet lang geleden nog lag, lijkt eigenlijk al een verre herinnering. Even voor half zes zijn we terug in Hengelo. We schudden elkaar de hand, en Dick maakt zich op voor de laatste loodjes terug naar huis, in Enschede. Met de trein natuurlijk. Hoe anders?
