De komende maanden staat de aanbesteding van het openbaar vervoer op de agenda van Provinciale Staten. Een gezamenlijke nota van Flevoland, Gelderland en Overijssel is daarvoor de basis. Ondanks verschillende opvattingen over openbaar vervoer willen de drie provincies gaan samenwerken. Een prima vertrekpunt wat mij betreft, zo lang het voor de reiziger eenduidigheid oplevert in dienstverlening, tarieven en comfort, en het niet ten koste gaat van fatsoenlijke banen in het busvervoer.
De gezamenlijke nota is de basis voor de concessies die de komende jaren worden aanbesteed, waaronder de grote regio IJssel-Vecht inclusief Kop van Overijssel. Eerder al stelde een meerderheid van de staten, ondanks onze bezwaren, het Koersdocument OV vast. Dit leidt ertoe dat het vaste busnet voor een flink deel wordt omgebouwd naar een flexibel net en dat sommige buslijnen helemaal verdwijnen.
De statenfractie van de PvdA heeft grote zorgen bij deze gang van zaken. We zien dat:
* De positie van het stadsvervoer onder druk staat en lijnen zullen vervallen. De Kamper stadsdienst bijvoorbeeld wordt opgeheven;
* De gebiedsconcessies zijn beperkt in hun omvang, want regionale treindiensten en maatwerkvervoer (bijvoorbeeld de buurtbus) zitten er niet in;
* Er een optie is om ‘ontwikkellijnen’ uit het net te halen. Die zijn daarmee geen openbaar vervoer meer;
* Het risico bestaat dat provincies binnen een grensoverschrijdende concessie grote verschillen in uitvoering hebben;
* De provincie schuift de regie over samenhang van totale vervoerssysteem van zich af.
Verder is het risico groot dat de aanbesteding leidt tot slechtere posities voor chauffeurs en reizigers. In de praktijk blijkt dat bedrijven die een concessie winnen de kosten en opbrengsten vaak te rooskleurig inschatten. Met de huidige druk op het budget dreigt de prijs de doorslag te geven, ten nadele van de kwaliteit, de reizigers en de positie van medewerkers van de bedrijven.
Daarbovenop is de positie van mindervaliden bij de afbouw van lijnen onzeker. Gesteld wordt dat de provincie geen vervoergarantie geeft en dat het gemeentelijk doelgroepenvervoer daarin moet voorzien. In de voorstellen ontbreken waarborgen voor de leefbaarheid van kleinere kernen, stadswijken en het buitengebied/platteland. Het omvormen van scholierenvervoer, dus de groep zonder ov-studentenkaart, naar besloten vervoer raakt ook de belangen van andere gebruikers. Ook hun verbinding vervalt op dat moment immers.
Publiek vervoer moet geen kwestie zijn van ‘markt’, maar van voorziening. Het ‘maatwerkvervoer’ leidt gemakkelijk tot fragmentatie, onoverzichtelijkheid en onduidelijke tarieven. Verder leert de ervaring dat goed bezette lijnen, mede door reizigersgroei, door gebrek aan capaciteit nu juist overvol zijn. Ook dat is een gevolg van een krap budget.
Kortom, de PvdA heeft zorgen over de aanbesteding en de uitwerking in de praktijk. Niet de laagste prijs maar de vervoervraag, het comfort van de reiziger en fatsoenlijke banen moeten op één staan. De maatschappelijke kosten van een te goedkope en ongeclausuleerde aanbesteding zijn groot. We willen geen race naar de bodem. Werknemers, reizigers en mensen met beperking mogen niet het gelag betalen van deze exercitie!
Wij zullen onze punten met verve inbrengen in de discussie en proberen toezeggingen te krijgen die tot verbetering leiden. Dat het anders en beter kan toont bijvoorbeeld het OV buro Noord voor Groningen en Drenthe. Bereikbaarheid van kleine kernen is daar een uitgangspunt.
Ook de ervaringen en inbreng van gebruikers en lokale overheden in dit proces zijn erg belangrijk. Deze moeten meewegen bij de plannen en de beoordeling van de effecten. Het provinciebestuur als middenbestuur heeft daarin een belangrijke verantwoordelijkheid. Op dit moment ervaar ik dat gemeenten en belanghebbenden zich onvoldoende betrokken en gehoord voelen. Ik sluit daarom met de oproep om ons vooral te voorzien van ervaringen en informatie. Een mooie aanleiding om deze lente eens een ritje per bus of fiets ‘door de kop’ te maken en uw ervaringen te delen.
Deze bijdrage verscheen eerder in KoppeLinks, de nieuwsbrief van de PvdA Steenwijkerland.
