Energie

Energiearmoede

Energierekeningen rijzen de pan uit, waardoor mensen in de problemen komen. Veel inwoners kunnen zich de omschakeling van aardgas naar duurzame warmte niet veroorloven zonder steun van de overheid. Het meest voorkomende alternatief voor verwarming met aardgas, een warmtepomp en isolatie, kost voor een standaard (rijtjes)woning al snel tienduizenden euro’s. Wij zorgen ervoor dat iedereen mee kan doen, bijvoorbeeld door duurzame subsidies voor specifieke groepen die het hard nodig hebben. Ook maken we afspraken met verhuurders zoals woningbouwcorporaties. Bij het bedenken en uitvoeren van ‘energie- en duurzaamheidsbeleid’ letten we er scherp op dat de rekening eerlijk wordt gedeeld. We voorkomen zo dat inwoners die niet mee dreigen te komen in de transitie de rekening gaan betalen.

Het isolatie-offensief

Energiebesparing bij woningen begint met kleine vaak simpele maatregelen, zoals radiatorfolie plakken, tochtstrips aanbrengen en zuinige apparatuur installeren. Maar om een echt grote slag te kunnen slaan is een groter pakket nodig. Voor veel mensen en huishoudens is dat niet te betalen. Maar met de hele straat, wijk of dorp is opeens veel meer mogelijk. Daarnaast; als we woning voor woning aanpakken, dan duurt het te lang en betalen onze inwoners te lang te hoge energierekeningen. Daarom moeten we grootschalig en op industriële wijze huizen verduurzamen. Het concept van InduZero biedt die ‘blauwdruk’, maar er zijn meerdere mogelijkheden. Met zo’n industriële aanpak beginnen wij een grootschalig isolatie-offensief.

Energiebesparing

De energie die je niet gebruikt hoef je ook niet op te wekken, en al helemaal niet te betalen. Door informatie te delen en goede voorbeelden te laten zien willen we inwoners, bedrijven en organisaties stimuleren om energie te besparen. Waar nodig helpen we financieel, bijvoorbeeld met een lening, garantstelling of subsidie. Ook ondersteunen we energiecoaches die mensen helpen bij de verduurzaming van hun woning. Energiecoaches scholen we zodanig dat ze ook rekening houden met negatieve effecten van isolatie, bijvoorbeeld voor vleermuizen.

Voor bedrijven geldt al jarenlang een zogenaamde ‘energiebesparingsplicht’; maatregelen die zichzelf snel terugverdienen moeten door ondernemers worden uitgevoerd.  De controle en het toezicht daarop loopt fors achter, en gaan we versterken. Dat doen we samen met ondernemers en gemeenten.

Maatschappelijke organisaties zoals voedselbanken, sportclubs, wijkverenigingen en bibliotheken helpen we met verduurzaming. Tegelijkertijd kunnen juist deze organisaties ook helpen bij het verder aanjagen van de energietransitie door hun maatschappelijke voorbeeld en functie en als plaatsen waar de ‘boodschap kan worden uitgedragen’.

Duidelijke energiedoelen

De PvdA ziet de landelijke duurzaamheidsambities als ondergrens. Dat betekent dat in 2023 minimaal 20% van de energie duurzaam moet zijn opgewekt en minimaal 6% energiebesparing moet zijn gerealiseerd; in 2050 moet de energievoorziening bijna helemaal duurzaam zijn. We werken dit uit in een haalbaar provinciaal energieakkoord. Het initiatief voor energieprojecten zien wij het liefste van onderaf, door bewoners en bedrijven, vaak energiecoöperaties. De investering die nodig is voor de energietransitie doen we samen en solidair. Als initiatieven onvoldoende van de grond komen, dan nemen we als provincie zelf het initiatief.

Tussen 2013 en 2020 is in Overijssel het aandeel hernieuwbare energie opgelopen van krap 6% naar 13%. Dat moet veel meer, en daar zetten we vol op in. Naast een percentage duurzame energie willen wij óók duidelijke doelen in concrete totale opwek. Zulke doelen zijn opgenomen in de RES van Twente en West Overijssel: minimaal 1,5 TWh respectievelijk 1,8 TWh duurzame opwek met zon en wind in 2030. Wij verbinden ons volledig aan het tijdig behalen van die doelen.

De recente rapporten van het The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) zijn duidelijk: de noodzaak voor de energietransitie is enorm. In het kader van de Europese Green Deal en de Europese klimaatwet heeft de EU zich tot doel gesteld om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te worden. Als tussenstap naar klimaatneutraliteit heeft de EU haar ambitie voor 2030 opgevoerd: de emissies moeten tot en met dat jaar met minstens 55% naar beneden. Wij onderschrijven deze ambitie, die dus aanvullend is op de huidige wettelijke doelen.

Energie en ruimte

Zonnevelden en windmolens kunnen impact hebben op de kwaliteit van leefomgeving voor mensen en natuur. We vinden dat de lusten en lasten eerlijk verdeeld moeten worden, maar tegelijkertijd dat de opgave, vooral rond windenergie, daadkrachtig moeten worden opgepakt. Windenergie is namelijk onmisbaar voor een stabiele en duurzame energievoorziening in Overijssel. Dit vraagt om ruimtelijke regie van de provincie en waar gemeenten niet tot keuzes komen, soms ook tot doorzettingskracht van de provincie.

Lokaal eigendom en natuurinclusiviteit

Een eerlijke verdeling kan alleen worden bereikt als we lokaal eigendom stimuleren en een gebiedsfonds instellen voor landschap en natuur. Bovendien gebruiken we de nieuwste technieken om schade aan de omgeving en natuur te voorkomen, zoals detectie voor vogels en vleermuizen en enkel verlichting op moment dat het nodig is. We ondersteunen ook ontwikkelingen waarin natuurinclusiviteit gecombineerd wordt met energieopwekking, zoals de energietuinen in Wijhe. Ook zien we een combinatie van windenergie met nieuwe aanplant van bossen (windbossen) als een goede mogelijkheid in sommige gebieden.

Mestvergisting

Eén van de energiebronnen in Overijssel is het gas dat vrijkomt uit mestvergisting. Dit vinden wij een minder goed alternatief. Het vergisten van de enorme mestoverschotten is gebaseerd op een achterhaalde gedachte over veeteelt waarin de balans tussen productie van veevoer en mest ontbreekt. Wij willen dat de productie in relatie staat tot de regionale vraag. Het sluiten van de regionale kringlopen is daarbij heel belangrijk. Dan ontstaat ook geen mestoverschot, sterker nog; mest is dan onmisbaar en van grote waarde. Het laatste wat daarbij past is een mestvergisting die afbreuk doet aan hoogwaardige mest. Mestvergisting als bron voor duurzame energie (energieopgave) is voor ons geen reden om de benodigde transitie in de veehouderij te vertragen.

Biomassa

Energie uit biomassa wordt opgewekt uit ‘biologische massa’, zoals hout, gft-afval, maar ook plantaardige olie, mest en speciaal geteelde gewassen. Hoe duurzaam en milieuvriendelijk dit soort bio-energie is, is afhankelijk van herkomst, productiemethode, transport en andere factoren. Er zijn heel goede voorbeelden, zoals het vergisten van slib uit rioolwater afkomstig uit rioolwaterzuiveringsinstallaties. Over dat soort projecten en plannen zijn we positief. Kortom, we kijken constructief maar kritisch naar deze vorm van energieopwekking.

Aardwarmte

Het gebruik van aardwarmte (geothermie) levert nu al een stevige bijdrage aan het verminderen van het aardgasverbruik. Geothermie kent ook risico’s, afhankelijk van de manier waarop het wordt gebruikt. Wij staan achter geothermie onder de voorwaarde dat we grondwatervoorraden en het milieu goed beschermen. Dat vraagt om constante monitoring, zorgvuldigheid bij de uitvoering én samenwerking met de drinkwaterbedrijven. Als de risico’s niet goed te beheersen zijn, doen we het niet.

Opslag en transport van energie

Steeds vaker is het in het nieuws: het elektriciteitsnet is overbelast, aansluitingen van nieuwe energie-opwek of -afname is lastig en soms überhaupt niet mogelijk. De energietransitie wordt door de schaarste aan netwerkcapaciteit fors geremd en onze inwoners en bedrijven zijn de dupe omdat ze bijvoorbeeld zonnepanelen op het dak wel willen, maar niet kunnen aansluiten.

De provincie ontwikkelt in gezamenlijkheid met netbeheerders en directe belanghebbenden en RES-regio’s een afwegingskader om de volgorde voor netinvesteringen te bepalen. Hiermee wordt vastgesteld welke netuitbreidingen in provincie meeste prioriteit hebben. Hiermee wordt bereikt dat maatschappelijke impact naast eerst komt eerst maalt bepaalt hoe schaarse netcapaciteit wordt verdeeld.

Het transport van energie staat volop in de belangstelling. De oplossing vraagt om meer dan simpelweg ‘meer en dikkere kabels aanleggen’. Het vraagt ook om de juiste keuzes. We maken daarbij drie belangrijke keuzes:

• We streven naar de juiste mix tussen opwek van energie met zonnepanelen en windturbines. Op dit moment is de verhouding in Overijssel tussen ‘wind en zon’ grofweg 10% – 90%. Voor een optimale benutting van ons elektriciteitsnetwerk én een goede leveringszekerheid, zou die verhouding 80% – 20% moeten zijn. Wij willen een forse stap te zetten richting dit optimum, maar ook rekening houden met de wensen van de gemeenten. Daarom houden wij vast aan de streefverhouding zoals opgenomen in de Regionale Energie Strategieën (RES): 60% wind en 40% zon. De komende tijd zullen daarom meer windmolens moeten worden gebouwd.
• We kiezen voor ‘smart energy hubs’: het bij elkaar brengen van vraag aanbod van energie en eventuele overschotten of tekorten overbruggen met opslag. Denk aan een groot industrieterrein met zonnepanelen op daken, een windpark vlakbij en een waterstoffabriek om bij pieken of tekorten een buffer aan te leggen.
• We kiezen liever een beperkt aantal clusters met veel windmolens in plaats van overal losse plukjes windmolens. Door enkele grote windparken op de juiste plek te situeren, kunnen ze op een gunstige manier worden aangesloten op het netwerk. Zo kan het netwerk gericht en op weinig plekken worden versterkt, in plaats van dat we overal aan de slag moeten. Concreet gaat onze voorkeur uit naar 3 grotere clusters van elk 20 a 30 windmolens.

Energiecoöperaties

Energie wordt steeds meer lokaal door inwoners zelf opgewekt, zij organiseren zich in energiecoöperaties. Wij zijn daar groot voorstander van. Tenminste 50% lokaal eigendom is voor ons een ondergrens. Het spreiden van verantwoordelijkheid en het delen van eigendom en investeringen vergroot betrokkenheid en zeggenschap van burgers bij het energievraagstuk. De provincie ontwikkelt en onderhoudt een toegankelijke een ondersteuningsstructuur, waaronder financieringsmogelijkheden voor kansrijke initiatieven en planvorming van coöperaties. Een provinciaal energiebedrijf kan een optie zijn. Zo zorgen we ervoor dat iedereen een aandeel kan hebben in de energietransitie.

Warmtenetten

Een groot deel van de energie die we gebruiken is warmte. Huizen gebruiken warmte om behaaglijk te kunnen wonen, in fabrieken is warmte nodig om te kunnen produceren. Op allerlei plaatsen komt warmte vrij. Vaak vervliegt die warmte nog zonder dat we er gebruik van maken. Dat is een gemiste kans. Wij willen investeren in warmtenetten die warmte uit duurzame bronnen beschikbaar maken voor bedrijven en inwoners. Wij ondersteunen gemeenten om één of meerdere ‘aardgasvrije wijken’ te realiseren.

Duurzaam werk

Alle hiervoor beschreven ontwikkelingen zorgen voor enorme en duurzame economische kansen, ook voor Overijssel. Er is ontzettend veel werk te doen in het domein van de energietransitie. We zien grote tekorten op de arbeidsmarkt en met name (ruim 50% van alle vacatures) ‘in de techniek’. We zetten in op om- en bijscholing van mensen die nu nog onvoldoende perspectief hebben op de arbeidsmarkt.

Andere en innovatieve energiebronnen en kernenergie

De ontwikkelingen volgen elkaar snel op. Het rendement van bijvoorbeeld zonnepanelen is de afgelopen decennia enorm toegenomen. Het is daarom goed om te kijken welke innovaties er zijn en wat deze kunnen betekenen, ook waar het gaat over het opwekken van energie zonder CO₂-uitstoot. Hoewel wij open staan voor innovaties, zetten wij volop in op CO₂-vrije energieopwekking met bewezen technologieën.

Kernenergie is primair een kwestie voor de Rijksoverheid. De provincie Overijssel heeft daarin nagenoeg geen rol. Kernenergie is daarnaast in Overijssel praktisch technisch niet goed mogelijk is onder meer een gebrek aan voldoende koelwater en ongeschiktheid van de bodem. Voor kernenergie in onze provincie zien wij geen plek omdat we grote zorgen hebben over het zeer gevaarlijke radioactieve afval dat nog honderden generaties na ons een probleem zal zijn.