Economie en arbeid
Iedereen moet een bijdrage kunnen leveren aan onze samenleving. Daarom zetten we in op voldoende fatsoenlijk werk met een leefbaar loon en de erkenning van het belang van onbetaald werk, zoals vrijwilligerswerk en mantelzorg.Brede welvaart en circulaire economie
De PvdA streeft niet naar maximale economische groei, maar naar brede welvaart. Welvaart is niet alleen een financieel-economisch verhaal, maar gaat over sociaal-maatschappelijke uitdagingen, zoals welzijn, cultuur en onze leefomgeving. Economische groei betekent niet automatisch dat iedereen ook beter af is. Het betekent niet dat iedereen gezonder en gelukkiger is en dat het goed gaat met onze natuur en het milieu. We streven naar een balans tussen economie, ecologie en welzijn. Niet alleen voor ons, maar ook voor mensen die elders wonen en de toekomstige generaties. Bij het maken van provinciaal beleid is dat het uitgangspunt.
Goede werkgelegenheid hoort bij brede welvaart, via Nederlandse of internationale bedrijven. Overijssel investeert in het creëren van werkgelegenheid, onder meer via fondsen van OostNL. Wij zien het liefst de ontwikkeling van Nederlandse bedrijven, omdat die meer bijdragen aan de regionale welvaart. Maar ook investeringen in internationale bedrijven die bijdragen aan de regionale brede welvaart steunen wij.
Veel van ons handelen heeft een effect op het milieu en onze gezondheid. Dit geldt ook voor economische activiteiten in onze provincie, zoals industriële productie en intensieve landbouw. De ‘voetafdruk’ van economische activiteiten willen we zo klein mogelijk maken. Een manier om dat te bereiken is het streven naar sluitende kringlopen. Wij ondersteunen deze zogenaamde kringloopeconomie: een systeem waarin de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen en het herstellend vermogen van natuurlijke hulpbronnen centraal staan. Er liggen kansen op het gebied van hergebruik van materialen in samenhang met sociale werkvoorziening, onderwijs en bedrijfsleven. Mooie voorbeelden zijn initiatieven rond het hergebruik van kunststoffen en textiel. Dergelijke initiatieven ondersteunen we, want zij dragen bij aan een circulaire economie en brede welvaart.
Bestaanszekerheid in een sociale arbeidsmarkt
Werk moet voldoende zekerheid bieden om een fatsoenlijk bestaan op te bouwen. Dat kan alleen wanneer het voldoende en stabiel inkomen garandeert, perspectief biedt en wanneer je ruimte en ondersteuning kan krijgen wanneer je dat nodig hebt. Honderdduizenden werkenden in Nederland zijn ondanks hun inkomen arm. Onzekere arbeidsrelaties zoals flexcontracten en schijnzelfstandigheid bieden onvoldoende basis om een fatsoenlijk leven op te bouwen. Armoede en onzekerheid raken diep in het leven van werknemers en hun gezinnen. De PvdA streeft naar bestaanszekerheid voor iedereen, voor iedereen die werkt en voor wie dit (tijdelijk) niet mogelijk is. Een sociale arbeidsmarkt biedt mensen duurzame werk- en inkomenszekerheid en ruimte voor het combineren van werk met leren, zorgtaken en een privéleven. Dat is de uitdaging voor de komende jaren.
Krapte, mismatch en afstand: uitdagingen op de arbeidsmarkt
Na tijden van grote werkloosheid hebben we nu te maken met een krappe arbeidsmarkt. Er zijn meer vacatures dan werklozen. In sectoren zoals de bouw, zorg, onderwijs en techniek zijn grote tekorten.
Je zou zeggen dat de krapte volop kansen geeft voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Helaas is dit niet waar. Mensen die moeizamer aanhaken in het arbeidsproces blijven op achterstand staan. Denk aan ouderen, langdurig werklozen, statushouders en werkzoekenden met een arbeidshandicap. Daarnaast zijn er veel mensen die wel meer zouden willen werken, maar voor wie dat niet mogelijk is. Het zogeheten ‘onbenut arbeidspotentieel’ bestaat landelijk uit circa 1,1 miljoen mensen. Er is dus sprake van een flinke mismatch, waardoor te veel mensen aan de kant staan en te veel vacatures niet vervuld kunnen worden.
Het aannemen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt vraagt extra inspanningen, bijvoorbeeld in begeleiding of in aanpassingen van de werkplek. Zeker als personeel schaars is, is soms weinig tijd voor extra begeleiding en dat is niet altijd eenvoudig. Wij willen, samen met de gemeenten, werkgevers ondersteunen, zodat zij makkelijker werknemers met een arbeidsbeperking in dienst nemen.
Als werkgever moet de provincie voorop blijven lopen als het gaat om ‘participatiebanen’. We hebben een verantwoordelijkheid en een maatschappelijke plicht om het goede voorbeeld te geven. De provincie zet haar eigen organisatie in om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt werk, (betaalde) werkervaringsplekken en opleidingsplekken te bieden. Tegelijk dagen we ondernemers, overheden en maatschappelijke instellingen uit om hetzelfde te doen.
We zien in onze provincie mooie initiatieven om mensen die in de bijstand zitten te helpen een eigen bedrijf op te bouwen. Een prachtig voorbeeld hiervan is de sociale coöperatie in Hardenberg, waarin ondernemende inwoners met een uitkering gezamenlijk en met ondersteuning ieder een eigen bedrijf gaan beginnen, zonder dat ze gevaar lopen hun recht op bijstand te verliezen. Dit soort initiatieven willen we aanjagen en stimuleren.
Vitale sectoren
Voor de PvdA is het van groot belang dat we investeren in ‘toekomstvaste arbeid’; banen en opleidingen die passen bij de grote transities en uitdagingen van nu. Denk daarbij aan de energietransitie, het veranderende klimaat, de duurzame (woning)bouw en de toenemende zorgvraag.
Om de grote tekorten in de vitale sectoren als zorg en onderwijs op te lossen willen we dat mensen in deze sectoren gaan en blijven werken. Bovendien maken we het makkelijker en aantrekkelijker om meer uren te werken voor wie dat wil en kan. Randvoorwaarde is dat die extra uren ook echt iets opleveren voor de werknemer. De obstakels hiervoor moeten zo snel mogelijk worden opgelost. Dat moet grotendeels in Den Haag gebeuren. Als provincie kunnen we wel voorwaarden scheppen, zoals goed openbaar vervoer zodat mensen makkelijker naar hun werk kunnen komen.
Met onderwijsinstellingen, het bedrijfsleven en (semi)-overheidsinstellingen maken we afspraken over het stimuleren van instroom van scholieren, studenten en zij-instromers in de vitale sectoren om de tekorten op de arbeidsmarkt op korte en langere termijn het hoofd te bieden. De provincie heeft op dit moment een TechniekPact, maar we hebben ook behoefte aan een Onderwijs- en ZorgPact.
Scholing
De PvdA blijft investeren in de wendbaarheid van werknemers, door leven lang ontwikkelen te stimuleren en scholing mogelijk te maken met (om)scholingsvouchers en -regelingen. Door te investeren in werknemers zijn zij niet alleen minder afhankelijk en kwetsbaar, maar sluiten ze ook beter aan bij de maatschappelijke vraag naar geschoold personeel.
Ter promotie van vakmanschap willen we de Skill Heroes, het wereldkampioenschap voor vakberoepen, weer naar Overijssel halen. Dit is hét evenement vol superspannende vakwedstrijden. Ruim 700 finalisten van vmbo en mbo strijden twee dagen om Nederlands kampioen te worden in hun vakgebied.
Goed werkgeverschap en aanbesteding
Bij vast werk horen vaste contracten. De provincie gaat niet mee in de trend van de doorgeslagen flexibilisering, omdat dit leidt tot veel onzekerheid voor werknemers. Dit heeft niet alleen effect op hun werk, maar speelt ook een grote rol bij grote beslissingen in het leven, zoals het kopen van een huis en het krijgen van kinderen. Wij geloven dat flex niet goed is voor een organisatie. Wanneer werknemers snel wisselen, verliest de organisatie telkens veel kennis en kunde. Bovendien leidt het tot een gebrek aan wederzijdse loyaliteit tussen werknemer en werkgever.
Iedereen die een structurele bijdrage levert aan de provincie als organisatie krijgt een vaste baan. We stoppen met outsourcing, payrolling of vergezochte inhuur- en inleenconstructies waar dat geen duidelijk tijdelijke functie betreft. Ook uitvoerende taken zoals catering, beveiliging of groenonderhoud brengen we onder in onze eigen organisatie. Wij zien onszelf als een voorbeeld van goed werkgeverschap en dat dragen we ook uit. We stimuleren andere organisaties ons voorbeeld hierin te volgen.
Mensen hebben recht op een eerlijk loon waar ze van kunnen leven. We vinden daarom dat de provincie in haar inkoop een aanbestedingsbeleid moet opnemen dat bij werken die namens of voor de provincie worden uitgevoerd het minimumloon uurloon, dat is opgenomen in de cao-provincies, wordt uitbetaald. Daarnaast nemen we in het inkoop en aanbestedingsbeleid op dat we als provincie de op papier gemaakte afspraken in de praktijk en op locatie gaan controleren. Bij overtreding zullen we sanctioneren met een eventuele uitsluiting bij provinciale aanbestedingen tot gevolg.
De provincie besteedt veel werk aan. Dit biedt de mogelijkheid om maatschappelijk verantwoord ondernemen te stimuleren. De Prestatieladder Socialer Ondernemen, een door TNO ontwikkeld instrument dat inzicht geeft in de mate waarin organisaties sociaal ondernemen, zien wij als een mooi instrument dat eraan kan bijdragen dat onze aanbestedingen een bijdrage leveren aan het stimuleren van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Toerisme en recreatie
Een bijzonder plekje in onze regionale economie is weggelegd voor de toeristische en recreatieve sector. De sector is hard getroffen door de coronapandemie. De vrijetijdsector was voor de pandemie in Overijssel goed voor ruim 37.000 banen, maar in de coronatijd is dit met ruim 10% gekrompen. Inmiddels nemen de bezoekersaantallen weer toe en is veel behoefte aan personeel. Wij denken dat het verbeteren van de arbeidsvoorwaarden een belangrijke randvoorwaarde is om iets aan deze tekorten te doen.
De manier waarop we recreëren in Overijssel verandert zichtbaar. Die verandering lijkt door de coronapandemie te zijn versneld. Zo zien we bijvoorbeeld dat recreatie door inwoners van de provincie zelf toeneemt, evenals de vraag naar camperplekken. Wij verwachten dat onze sterke en innovatieve recreatieve sector zich blijft aanpassen aan de veranderende vraag.
De toeristische- en recreatiesector is niet alleen economisch belangrijk, ze levert ook maatschappelijke meerwaarde door de verbinding met sectoren als cultuur, natuur, kunst en sport. Zeker in de omschakeling van toerisme naar een meer duurzame vrijetijdseconomie zien wij veel kansen, waarbij er een relatie is tussen toerisme en recreatie en de grote opgaven, zoals verduurzaming van het platteland en de wateropgaven. We willen de sector ondersteunen in de transitie naar duurzamer ondernemen, vooral door kennis beschikbaar te stellen en ondernemers te informeren en te inspireren. Een goede verbinding met andere partijen en sectoren in de provincie is daarbij belangrijk.
Toerisme kan op drukke plekken de leefbaarheid of de natuurwaarden in de weg zitten, zoals in Giethoorn. We willen samen met de inwoners, lokale overheden en de marktpartijen kijken hoe deze toeristische hotspots leefbaar blijven en hoe we de waarden in het gebied behouden.
Werklocaties
Veel bedrijven vestigen zich graag in stedelijke gebieden omdat daar in verhouding meer en beter opgeleide werknemers zijn en daar betere voorzieningen zijn. Mensen wonen het liefst dichtbij voorzieningen in een aantrekkelijke omgeving. Zo ontstaat een zichzelf versterkend systeem.
De PvdA verbetert het vestigingsklimaat voor stedelijke ondernemers door te investeren in winkelcentra en binnensteden. Door huizen, kantoren en winkels bij elkaar te concentreren en bestaand vastgoed opnieuw te gebruiken spelen we ruimte vrij, bijvoorbeeld voor woningbouw. Wij maken samen met gemeenten afspraken over locaties voor wonen, werken en voorzieningen.
Bedrijven die veel oppervlakte nodig hebben, veel verkeersbewegingen met zich meebrengen of overlast veroorzaken, zoals geluid of geur, zijn beter op hun plek op een bedrijventerrein. Het is belangrijk dat deze terreinen goed en duurzaam zijn ingericht. We zien mooie kansen om op bedrijventerreinen de economische functie met andere functies te combineren, zoals de opwek van duurzame energie, ecologie en waterberging. Dat maakt de locaties niet alleen aantrekkelijker om te ondernemen, maar is ook beter voor het milieu en voor het welzijn van de werknemers, die zo de mogelijkheid krijgen in hun pauze een mooie wandeling in het groen te maken.
We willen niet zomaar en overal grootschalige bedrijventerreinen. Het belang van grootschalige ruimte-intensieve locaties voor onze economie en werkgelegenheid is lang niet altijd groot en moet worden afgewogen tegen andere belangen, zoals landschap en ander grondgebruik. Op bedrijvenlocaties staan we geen huisvesting van bijvoorbeeld arbeidsmigranten toe. Op- en overslag zien we graag langs water of spoor en we willen dat ontwikkelocaties aansluiten bestaande wegenstructuren.
Het is noodzakelijk om leegstaande en lelijke bedrijventerreinen en kantoorlocaties op te knappen. We helpen om dit aan te pakken, maar de verantwoordelijkheid blijft bij de eigenaren van de locaties. Zij zullen moeten investeren of afboeken waar dat nodig is. Publiek geld investeren we alleen onder strikte voorwaarden, bijvoorbeeld in de vorm van leningen die terugbetaald worden.
TechBase Twente
TechBase Twente is de samenwerking tussen Enschede en Overijssel op de voormalig militaire luchthaven Twenthe. Er zijn ambitieuze plannen om van dit terrein een economische drager te maken voor Twente. De aanleg van het natuurgebied en de woonparken zijn inmiddels succesvol afgerond en er is een evenemententerrein gerealiseerd. Ondanks de forse investeringen lopen de ontwikkeling van het bedrijventerrein en de opgave om tot een gezonde exploitatie van de luchthaven te komen achter. Hierdoor is het hoofddoel van de ontwikkeling, namelijk structuurversterking van de Twente economie, niet behaald. Ook is er een oplopend financieel tekort. Daarom is er behoefte aan een realistische visie met een helder tijdspad.
Vliegveld Twente heeft momenteel geen economische hoofdfunctie die het vliegveld vitaal houdt. Zonder zo’n functie is gezonde exploitatie onmogelijk. Wij zien de volgende 3 scenario’s voor de toekomst van het vliegveld in een prioriteitsvolgorde:
- Scenario 1: terughalen van de militaire functie. Wij zien het liefste dat het vliegveld een goede maatschappelijke invulling krijgt en de herontwikkeling van Twente Airport als een militair vliegveld is daarvoor een mooie kans. Nederland heeft een verantwoordelijkheid in het bevorderen van de internationale rechtsorde en is daarom bereid deel te nemen aan vredesmissies. Hieraan willen wij vanuit Overijssel graag een bijdrage leveren. In de huidige geopolitieke ontwikkelingen is de behoefte aan een sterke defensie gegroeid. Dit biedt volgens ons kansen om het vliegveld een mooie nieuwe rol binnen defensie te laten vervullen. Voor onze provincie betekent het dat we een stabiele partner naar de regio halen waar we in het verleden al goede ervaringen mee hebben en waar we ook een mooie economische spin-off van verwachten.
- Scenario 2: we brengen de exploitatie van het vliegveld naar de markt en daarmee geven we de economische ontwikkelmogelijkheden van het vliegveld de ruimte. Hiervoor gaan we op zoek naar een marktpartij die de exploitatie van het vliegveld, binnen de kaders van het huidige luchthavenbesluit, wil overnemen. Dit doen we door middel van een concessie voor het vliegveld.
- Scenario 3: beëindigen van de vliegfunctie van de luchthaven. Als het niet lukt om een goede maatschappelijke of economische drager voor het gebied te vinden, achten wij een gezonde exploitatie van het vliegveld niet reëel en willen we de vliegfunctie op deze locatie beëindigen en een andere functie aan het gebied toekennen. We denken hierbij aan de combinatie van natuur met een toeristisch-recreatieve invulling.
Ons plan is om met deze drie scenario’s achtereenvolgens aan de slag te gaan, waarbij we starten met scenario 1. We verwachten voor de verkenning van elk scenario maximaal 1 jaar nodig te hebben. Is er na dat jaar geen duidelijke voortgang geboekt, dan gaan we door naar het volgende scenario. Zo hebben we binnen 3 jaar helderheid over de toekomst van vliegveld Twente.
Grensarbeid
De Duitse arbeidsmarkt biedt kansen voor mensen die dichtbij de grens wonen. Wij zijn voorstander van grensarbeid omdat dit mogelijkheden biedt voor meer mensen om te werken op de plek die zij graag willen en omdat we de economische en culturele uitwisseling met onze Oosterburen als een verrijking voor onze provincie beschouwen. De verschillen in taal, onderwijs, sociale en fiscale stelsels zijn barrières die werken over de grens bemoeilijken. We blijven ons inzetten om deze barrières te slechten door, in samenwerking met onze Oosterburen en andere grensgebieden, te werken aan praktische oplossingen. Bijvoorbeeld door uitwisselingsprogramma’s op het gebied van werk en onderwijs, erkenning van diploma’s en het het bieden van ondersteuning aan grensarbeiders. Daarnaast blijven we zowel landelijk als Europees lobbyen voor de verbetering van de positie van grensarbeiders.