Onvermijdelijke verrassingen

In de jaren ’80 was Peter Schwartz werkzaam als hoofd strategische planning bij Shell. Hij voorspelde dat de Sovjet-Unie binnen tien jaar uiteen zou vallen en adviseerde om zoveel mogelijk Russische oliebronnen op te kopen. Shell verklaarde de man voor gek, Schwartz nam ontslag en de geschiedenis is bekend.

Maar hoe wist Schwarz een decennium eerder dat de Sovjet Unie uiteen zou vallen? Waarom kwam dat voor hem niet als een verrassing?

Allereerst is het een feit dat de samenleving zich continu blijft ontwikkelen. De menselijke levensstandaard en het gemiddelde welzijn stijgen gestaag. We hebben meer te besteden, we leven in grotere welvaart dan ooit tevoren en we beschikken met een paar muisklikken over praktisch alle informatie en kennis die er is. Door met name die laatste technologische ontwikkeling kan ik gemakkelijk nóg een voorbeeld geven: we worden ook elk jaar ouder. In 1970 genoot de gemiddelde Nederlander vijftien jaar van zijn pensioen, nu is dat bijna twintig jaar.

Alles om ons heen is ook steeds beter geregeld. Sommigen van ons vinden dat een ramp; noem het regelzucht, bureaucratische waanzin, systeemdwang of ‘paarse krokodillen’, maar feit is dat Nederland op wereldschaal gezien amper corruptie of falend bestuur kent.

Samen vormen de toenemende welvaart en het goede bestuur de drijvende krachten achter onze gestage vooruitgang. En die stelt ons in staat om de crisis te overwinnen en de economie weer op te laten bloeien. Maar waar die voortstuwende dynamiek botst met tegenwerkende krachten doen zich opeens ‘verrassingen’ voor. Ik zal er kort twee benoemen:

1. Tweedeling in onze maatschappij. Terwijl de kopgroep meer welvaart geniet, blijft de massa van het peloton achter. Die kunnen niet meer meekomen omdat ze niet zo goed toegerust zijn als de anderen, of omdat ze door ellende en tegenslag niet meer kunnen aanhaken bij nieuwe ontwikkelingen.

2. Natuurlijke grenzen. Al die groei en ontwikkeling realiseren we op maar één aardkloot, en haar draagkracht is eindig. We lopen tegen ecologische en natuurlijke grenzen aan. De spanning tussen economie en ecologie beperkt de ruimte voor verdere ontwikkeling van onze samenleving.

Dat lijkt misschien een theoretische ver-van-mijn-bedshow, maar dat is het zeker niet. Denk maar eens aan de discussie over het boren naar schaliegas. Juist die ontwikkeling is ingegeven door een op wereldwijde trends gebaseerde energiepolitiek waarvan de effecten lokaal worden gevoeld. Onze maatschappij heeft een enorme behoefte aan energie, energie die nodig om de vooruitgang op gang te houden. Als dan de grenzen van de bestaande gasvoorraad in zicht komen kom je als Overijsselse samenleving met name in Salland en Twente plotseling voor verrassingen te staan.

Het PvdA-congres heeft de Tweede Kamer fractie opgeroepen af te zien van proefboringen. In lijn daarmee hebben wij samen met GroenLinks en D66 de provincie opdracht gegeven er alles aan te doen dat er géén schaliegas zal worden gewonnen in Overijssel.

Daarmee is één verrassing voorlopig het hoofd geboden, maar er zullen er zich in de toekomst onvermijdelijk anderen voordoen. De mensen die nu een handzame lijst verwachten moet ik teleurstellen – zo werkt dat nu eenmaal met verrassingen. Maar ik zou voor de toekomst wel graag een overweging willen meegeven: verdedig niet wat is, maar wat komen moet.

Wanneer per 1 januari 2015 de jeugdzorg vanuit de provincie op het bordje van de gemeente komt, komt er minder geld mee. Dat betekent dat conservatief vasthouden aan hoe het nu is per definitie zal falen omdat daar simpelweg geen geld voor is. Lokaal zullen we daarom keuzes moeten maken over hoe het anders kan.

Toen Peter Schwartz in de jaren ’80 naar de Sovjet-Unie keek zag hij een systeem waarin de groeiende welvaart niet evenredig werd verdeeld en waarin de ongelijkheid tussen de voor- en achterhoede hand over hand toenam. Hij snapte dat dit een situatie was die niet lang stand kon houden.

Niemand heeft de wijsheid in pacht, maar ik denk dat één van de opgaven voor ons als fractie en partij is een systeem te realiseren waarin iedereen van onze welvaart profiteert en niemand aan zijn lot overgelaten wordt. Daarom zullen we deze maand aan alle Overijsselse gemeenten een vragenlijst sturen over de voorbereidingen in het kader van de jeugdzorg. Die informatie zullen we vervolgens inzetten om samen de nieuwe jeugdzorg solidair en sociaal op te bouwen.

We gaan een boeiende tijd tegemoet. Graag trekt onze fractie erop uit om de campagne tot een succes te maken.