Column: Thuus

Ik was bij Thea Kroese aan de deur, met een boeket rozen. En omdat je in onze streek iemand niet aan de deur laat staan, aanvaardde ik in dank de uitnodiging voor een kopje koffie.

Sinds januari nomineren we als PvdA helden, mensen die iets betekenen voor onze samenleving. Dat hoeven niet per definitie PvdA leden te zijn. Ik had Thea genomineerd omdat 1 maart de Dag van de Streektaal was. Een belangrijke dag voor onze taal. Ik vind Thea een held omdat zij zich belangeloos heeft ingezet voor promotie van de streektaal in brede zin en specifiek voor haar aandeel in de vertolking in het dialect van het boek de winterkraaien, geschreven door Aar van de Werfhorst.

Van de Werfhorst leefde van 1907 tot 1994. Hij werd geboren als kind van Nederlandse ouders die woonden in Gronau. Hij logeerde vaak bij zijn grootouders in Beerzerveld en zijn ouders verhuisden met hem naar Vriezenveen. Als schrijver zocht hij de eenzaamheid in bijvoorbeeld Ommen en Hellendoorn. Hij was een echte SDAP-er, woonde samen met zijn vriend en grote liefde minister Hein Vos. In die tijd was hij één van de weinigen van wie bekend was dat hij homoseksueel was. Hun geaardheid leidde ertoe dat de KVP een veto uitsprak waardoor Vos geen minister meer kon worden.

Het boek de winterkraaien werd geschreven in 1945. Het verhaal speelt begin vorige eeuw af in het veengebied rondom Sibculo, Westerhaar, Vroomshoop. Op indringende wijze beschrijft hij een groep mannen, de winterkraaien, en hun gezinnen en families. Hij verhaalt over hun leefomstandigheden, de bittere armoede, de sociale dynamiek, hun vroeg lichamelijke verval, hun liefdes, de kindersterfte en uiteindelijk hoe deze mannen samen aan hun einde komen. Ik voel mij verbonden met die veenarbeiders, net als vele nakomelingen in onze omgeving en Zuidoost Drenthe.

Thea vertelt het verhaal in het dialect, waardoor de intensiteit van het verhaal toeneemt. De uitmuntende vertolking begeleid door fantastische muziek gecomponeerd door Gezinus Veltman en uitgevoerd door het Christelijk mannenkoor Vroomshoop resulteerde in een daverend succes. Na zes uitverkochte voorstellingen in Vroomshoop en Hardenberg staan er nog twee voorstellingen gepland in maart en is er alweer een wachtlijst voor een volgende. Veel mensen die nog nooit in hun leven een schouwburg hebben bezocht, bevolken het theater om dit te mee te maken.

Deze belangstelling onderstreept het belang van streektaal als een belangrijk onderdeel in de cultuurhistorie van een gebied en haar bevolking. Het biedt houvast, het geeft inzicht in geschiedenis en daarmee in het heden, het emancipeert. Immers, alleen als je zelfrespect hebt kun je ook respect hebben voor anderen. De geschiedenis van de veenstreken heeft in mijn ogen nog onvoldoende geleid tot zelfbewuste inwoners die trots zijn op hun ontstaansgeschiedenis. Hoe kommervol en pijnlijk die ook geweest moge zijn, er is niets om je voor te schamen en daarentegen veel om trots op te zijn. In enkele generaties tijd heeft de bevolking zich ontwikkeld van plaggenhut tot een bezoek in het theater.

Emancipatie en ontwikkeling zijn belangrijke pijlers van de sociaal democratie en daar hoort bij waardering en respect voor iedereen; voor een man met een mannelijke partner, voor bevolkingsgroepen die vanuit een achterstandssituatie opkrabbelen, voor de eigenheid van een streekcultuur zonder veroordeling van andere culturen.

Deze emancipatie heeft in dit gebied geleid tot recht op onderwijs en zorg en daarmee op goede ontwikkelingsperspectieven. Echter ook in deze tijd is sociale interactie nodig om de samenleving te verbinden en daarmee vrijwilligers zoals het christelijk mannenkoor en het narratief talent Thea Kroese en vele anderen. Met het boeket aan Thea waarderen wij hen als belangrijke spelers voor de sociale infrastructuur in een gemeenschap. In deze tijd waarin partijen bevolkingsgroepen tegen elkaar opzetten kan streektaal, streekcultuur mensen in deze ingewikkelde en geglobaliseerde wereld het gevoel geven “thuus” te wezen, en “thuus” is het warm en veilig.