Deze week bleek maar weer eens hoe kwetsbaar onze samenleving is voor de gevolgen van verstoring of het tijdelijke wegvallen van essentiële voorzieningen. De afgelopen jaren hebben tal van, digitale, ontwikkelingen ons leven ingrijpend veranderd.
We betalen met plastic en met de mobiele telefoon, steeds meer zaken als deuren, sloten en bedieningssystemen hebben een snoer of functioneren alleen nog elektrisch, agenten kijken vooral mee via camera’s, vervoer en transportbewegingen zijn perfect afgesteld om onze spullen op precies het goede moment op de juiste plek te krijgen, voorraden zijn zo optimaal klein mogelijk en het internet of things maakt dat thuis en op het werk automatisering en robots het werk doen en ons gedrag kennen. Het vertrouwen in technologie is groot en ons denken, gedrag en dagritme is afgestemd op de verwachting dat alles altijd goed functioneert en beschikbaar is.
Toch zijn er dagelijks signalen dat dit niet het geval is. Kassasystemen falen, pinbetalingen raken verstoord, klantgegevens of veiligheidsdata komen door een hack op straat te liggen en deze week raakte het landelijke alarmnummer 112 urenlang buiten gebruik.
Het meest opmerkelijke aan de langdurige verstoring bij 112 is vooral dat ook meerdere backupsystemen toen het er op aan kwam niet functioneerden. Hulpdiensten als politie en brandweer gaven vervolgens uiteenlopende adviezen hoe zij wél bereikt konden worden, bijvoorbeeld via servergeleide diensten in Noord Amerika. Over kwetsbaar gesproken.
Meerdere deskundigen wijzen op de enorme kwetsbaarheid en afhankelijkheid die is ontstaan, maatschappelijk en individueel. In een deze maand verschenen rapport concludeert de Nationale Commissie Terrorismebestrijding en Veiligheid dat bij uitval ‘terugvalopties en analoge alternatieven nog nauwelijks aanwezig zijn’ en dat ‘maatschappelijke ontwrichting mogelijk is’. Er is dus een duidelijke noodzaak en urgentie om meer veiligheden in te bouwen, de maatschappelijke impact van ontwikkelingen goed in beeld te hebben en om burgers voor te lichten en weerbaar te maken.
Overheden hebben hier een uiterst belangrijke taak. Bij aanbesteding van essentiële diensten, het borgen van backups en het garanderen van veiligheid van burgers bij langdurige verstoringen. Kosten en commerciële belangen kunnen strijdig zijn met het algemeen belang. Op het punt van privacy kunnen eveneens grote belangen op het spel staan. Marleen Stikker, directeur van research en innovatiecentrum Waag stelt dat ‘we te afhankelijk zijn van digitale systemen en te veel onveilige technologie in omloop komt’. Zij pleit voor meer toezicht en betere bescherming van publieke functies.
Het lijkt me daarnaast een goed advies om wat meer als bewust digibeet burger te leven. Daarmee kun je een paar tegenslagen gemakkelijk aan. Dus: contant geld om voor een paar dagen levensmiddelen te kunnen kopen of een taxi te betalen, een voorraadje kaarsen en water, batterijen voor radio en zaklamp en je sociale relaties in de omgeving te onderhouden. Niet zo moeilijk toch? Overheid en politiek moeten daarnaast het uiterste doen om de eigen huishouden risicobestendig te maken. Ik ga er vandaag mee beginnen.
